تأمّلی بر کارنامه شعری قطران تبریزی

قطران تبریزی را به‎عنوان نخستین شاعری می شناسند که در سدۀ پنجم هجری در آذربایجان و ارّان سرودن شعر به زبان دری را آغاز کرد؛ چنان‎که او خود نیز در بیتی به این‏که سرسلسلۀ شاعران آذربایجان به شمار می آید، فخر نموده است. شعر او از همان قرن پنجم تاکنون، از زوایای گوناگون بررسی و در تذکره ها نیز همه جا از وی به عنوان شاعری توانا تمجید شده که شاعران پس از خود را متأثّر کرده است. شعر قطران، از یک زاویۀ دیگر هم استعداد کاویدن را دارد و آن تأثیری است که این شاعر نامی، بر جریان شعرگویی در غرب ایران بر جای نهاده است. قطران، به زبان فارسی شعر می سرود و چون از این زبان، به عنوان یک زبان رسمی ـ که در آن روزگار با توجّه به پشتوانه های لازم، به اندازۀ کافی بالیده بود ـ بهره می جست، طبعاً باعث شد که این زبان برای شعرگویی در دربار امیران غرب ایران، به یک زبان مرسوم و جا افتاده تبدیل شود و عملاً دیگر زبان‏های بومی را به حاشیه براند. این جستار بر آن است که در حدّ خود، نگاهی نسبی بر کارنامۀ قطران بیفکند و نقش او را در به حاشیه راندن زبان‏های ایرانی برای آفرینش های ادبی، بررسی نماید.